Jakie są podstawowe narzędzia pracy lekarza? Przede wszystkim – badanie podmiotowe oraz badanie przedmiotowe. Badanie podmiotowe to inaczej wywiad – choć oczywiście nie ten dziennikarski. Ma on jednak wiele cech wspólnych z dziennikarską rozmową – polega bowiem na zdobyciu jak największej ilości informacji od pacjenta – poznaniu dolegliwości, z którymi się zgłasza, historii chorób obecnych i przebytych, przyjętych szczepień, przebytych zabiegów i operacji, schorzeń w rodzinie, w przypadku kobiet – ilości ciąż oraz porodów i wielu, wielu innych. Badanie przedmiotowe, inaczej fizykalne, to natomiast sprawdzenie stanu pacjenta od przysłowiowych stóp do głów przy pomocy własnych rąk i prostych, nieinwazyjnych narzędzi diagnostycznych. Przyjrzyjmy się więc bliżej badaniu fizykalnemu i poznajmy jego poszczególne składowe.
Przechodzimy oczywiście od ogółu do szczegółu. Na początku lekarz ocenia więc stan chorego – jego świadomość, a zatem to, czy znajduje się on w stanie przytomności i pozostaje kontaktowy czy też jest splątany, pogubiony w rzeczywistości, majaczący lub całkowicie nieprzytomny. Następnie przychodzi pora na całościowe przyjrzenie się pacjentowi. Badający ogląda i opisuje więc postawę badanego, swobodne lub przymusowe ułożenie jego ciała, grymas twarzy i wyraz oczu wyrażający możliwe cierpienie, sposób poruszania się, mówienia, zachowania oraz ewentualnie chód.
Następnie zadaniem lekarza jest ocena stanu skóry – a więc określenie jej ucieplenia (nadmierne, niedostateczne bądź właściwe), wilgotności, elastyczności, obecności oraz rodzaju wykwitów i zmian skórnych.
Późniejszym krokiem jest zbadanie okolic głowy i szyi. Lekarz ustala zatem, czy pacjent odczuwa bolesność skalpu i poszczególnych lokalizacji twarzy. Sprawdza, czy na badanym obszarze ciała znajdują się rany, blizny, zmiany guzowate i tym podobne. Badający sprawdza ustawienie gałek ocznych, ocenia pracę powiek, odruchy oczne, symetrię rysów twarzy czy zdolność do wykonywania poszczególnych poleceń w zakresie mimiki.
Ocena okolic szyi opiera się na badaniu gruczołu tarczowego. Lekarz staje za pacjentem i z tej pozycji dotykiem sprawdza wielkość gruczołu tarczowego (powiększony lub zanikowy), jego twardość, powierzchnię (gładka lub guzowata) oraz bolesność. Następnie przychodzi pora na ocenę węzłów chłonnych – zwykle palpacyjnie bada się węzły limfatyczne szyjne, karkowe, podżuchwowe, pachowe, nad- i podobojczykowe… W zakresie klatki piersiowej na uwagę zasługują przede wszystkim serce i płuca. Narządy te są przy pomocy stetoskopu dokładnie osłuchiwane. Zwraca się uwagę na obecność odgłosów fizjologicznych, ale i patologicznych mogących stanowić objaw poszczególnych chorób.
Jama brzuszna również podlega osłuchiwaniu – lekarz ocenia bowiem perystaltykę. Ważna jest także ocena palpacyjna – pozwala wykryć bolesność lub zmiany guzowate czy nadmierne napięcie powłok brzusznych. Badający sprawdza też wielkość narządów wewnętrznych.
Następnym krokiem jest ocena układu szkieletowo-mięśniowego. Należy też zbadać ciśnienie krwi.
